Visionair ontwerp voor vlinders en mensen

Startpunt was Onze Energie, Ons landschap. Een ontwerpwedstrijd van Kunstloc en Staatsbosbeheer, waarin duurzame energieopwekking, ruimtelijke kwaliteiten en verbetering van de natuur centraal staan, met als doel ideeën te genereren voor een stuk snelweg in de buurt van Eindhoven (of een gelijkwaardige plek elders in Nederland).

Reinier Bosch, medeoprichter van Studio Solarix, Cecilia Gross, partner en architect bij VenhoevenCS architecture + urbanism en biodiversiteitsexpert Maike van Stiphout van DS landscape architects gingen aan de slag met deze ontwerpuitdaging. “We kunnen niet succesvol innoveren, tenzij we elkaars kennis benutten,” zegt Cecilia. “Daarom hebben we ervoor gekozen onze expertise in producten (zonnepanelen), architectuur en natuur te combineren.”

Een visionaire aanpak

“We realiseerden al snel dat we visionair te werk zouden moeten gaan,” vertelt Reinier. “We kunnen nog onvoldoende energie opwekken van asfalt. En als je zonnepanelen in de geluidswal zou integreren, dan blokkeer je het zicht van automobilisten en produceer je bovendien niet eens heel veel energie. Bovendien negeer je dan eigenlijk volledig het landschap eromheen.”

Er was ook een ander punt van aandacht. Het team realiseerde zich dat het gekozen stuk snelweg bij Eindhoven het natuurlijke habitat doorsnijdt van het Gentiaanblauwtje, een vlinder die na het paren van de ene naar de andere kant probeert te komen. Dit lukt alleen tijdens files, wanneer auto’s stationair draaien. Anders vormen de luchtturbulentie en het geluid een onneembare barrière.

Als we druk op de natuur uitoefenen, duwt ze terug

“We moeten ontwerpen voor alle wezens, niet alleen voor mensen,” zegt Maike. “We kunnen niet negeren dat we onderdeel zijn van een groter ecosysteem. Als we druk op de natuur uitoefenen, duwt ze terug. We hebben harmonie nodig en moeten de balans vinden tussen constructie en biologie.”

Verbinding was het centrale concept, dat ontstond uit een creatieve workshop van de 3 partijen. Een connectie tussen beide delen van de vlinderhabitat. Maar ook door elektriciteit op te wekken
in de lucht, bóven een weg – een ruimte die mensen, steden en regio’s verbindt.

De ruimte bóven een snelweg gebruiken

In het kort gaat dit ontwerpconcept over het spannen van een net boven de snelweg. In dit net zitten duizenden lichtgewicht en vrijwel transparante organische zonnecellen (PV’s). Het net moet voldoende bescherming bieden aan vlinders en andere insecten om erboven te vliegen. Bekijk dit artikel en de video voor meer details over het concept.

De organische zonnecellen die gebruikt zullen worden, zijn al in productie. “Ze zijn misschien minder efficiënt dan traditionele zonnepanelen, maar kunnen mogelijk genoeg elektriciteit opwekken voor een klein nabijgelegen dorp,” legt Reinier uit. “Vergeet niet, de ruimte boven de snelweg is groot.”

Een wereldwijd domino-effect

Het concept is ontworpen met oog op de toekomst. Mogelijk kunnen de volgende generatie organische zonnecellen simpelweg de cellen in het huidige voorstel vervangen. Op die manier is het ontwerp ook over 10 of 20 jaar nog relevant. Deze manier van duurzaam versterken van lokale ecosystemen kan in principe wereldwijd worden toegepast. Een domino-effect dat is beschreven als het fenomeen Butterfly Effect, waarnaar het project vernoemd is.

Volgende stap is een pilotproject dat gepland staat voor 2022. “Het wordt geweldig om te testen of vlinders het zien zitten eroverheen te vliegen!”, aldus Reinier. “En ook om de reacties van automobilisten te zien, die omhoog kijken naar die gevlekte combinatie van schaduw en licht, die ook nog eens elektriciteit genereert.

Design thinking

“Het Butterfly Effect is een goed voorbeeld van design thinking,” vervolgt hij. “Als je alleen nadenkt over het economische aspect en het behalen van maximale efficiëntie, dan ga je voorbij aan het landschap. Een veld vol conventionele zonnepanelen heeft vrijwel nul biodiversiteit. En het neemt plek in beslag die ook voor iets anders gebruikt kan worden. Door onze samenwerking hebben we technologie, duurzaamheid, natuur en architectuur samengebracht om – zo geloven wij – echt impact te maken.”