Wat als mensen kieuwen zouden hebben?

Als je bedenkt dat ongeveer een kwart van Nederland zich onder het zeeniveau begeeft, is het maar goed ook dat we van dijken en deltawerken bouwen onze nationale specialiteit hebben gemaakt – los van dingen als bittergarnituur en brievenbusfirma’s. Maar er komt een moment dat ook dat niet meer genoeg is om de stijgende zeespiegel in bedwang te houden, en we wat anders moeten verzinnen. Zoals dat we op een andere manier met water leren leven, bijvoorbeeld. Door erin te zwemmen. Met kieuwen.

Dat is althans wat Jun Kamei voor ogen heeft, een biomimetisch ontwerper en kunstenaar uit Japan. Zijn nieuwste project, genaamd Amphibio, is een soort kledingstuk dat verbonden is aan een mondkap en als kieuw fungeert. Natuurlijk hebben we nog wel eventjes voordat de wereld écht is getransformeerd tot één groot Atlantis, en hebben we voorlopig dus ook niet echt kieuwen nodig, maar zijn ontwerp zit dan ook nog in de startfase. Tijdens Dutch Design Week was er een conceptdesign en een werkend prototype te zien. We spraken Jun Kamei over zijn kieuw, overstromingsgevaar en inspiratie uit de natuur.

Creators: Hi Jun, hoe kwam je op dit idee?

Jun Kamei: Ik stelde me een tijdje geleden voor hoe het zou zijn om in een stad te leven die die helemaal onder water staat, doordat het zeeniveau is gestegen. Ik moest denken aan de verschillende producten die we daarbij nodig zouden hebben, zoals een automatische waterreiniger, of een toilet dat zichzelf schoonmaakt. En dus kieuwen, zodat we als amfibische wezens kunnen functioneren. In zo’n stad van de toekomst zou je dan zowel op het land als in het water leven. Er zijn immers ook dieren die dit gewoon kunnen.

Oké, maar hoe realistisch is het dat we binnenkort massaal onder water staan?

Realistischer dan je waarschijnlijk denkt. Het Intergovernmental Panel on Climate Change, een instituut dat klimaatverandering onderzoekt, voorspelde dat de temperatuur in het slechtste geval met 4 graden gestegen zal zijn tegen 2100. Dat betekent dat er een groot aantal steden zal overstromen, en de leefomgeving van een half miljard tot drie miljard mensen verstoord zal worden. Het gebeurt nu ook al. Ik heb voor dit kunstwerk een eiland in de Pacifische oceaan bezocht, en daar heb je al mensen die moeten verhuizen naar een buureiland omdat hun land onderstroomt.

Wat voor achtergrond heb je als ontwerper?

Ik heb een achtergrond in materiaalkunde. Daar heb ik onderzoek gedaan in het gebied van polymeermaterialen en ben ik bezig geweest met plastic en verschillende soorten rubbers. Tegelijkertijd zou je me ook als een biomimetisch ontwerper kunnen zien. In dit gebied haal je je inspiratie uit de natuur, en kopieer je die vervolgens naar toepassingen voor de mens. Zoals dus bij Amphibio: ik was geïnspireerd geraakt door de kieuw van een waterinsect, en heb daar vervolgens een kunstmatige replica van gemaakt.

Ik heb ook weleens parels gemaakt van mensenadem. Dat deed ik door de CO2 uit de adem te halen en met calcium te vermengen, waarna het gekristalliseerd wordt en je een parel krijgt. Het idee daarachter is dat ik een kunstwerk wilde maken dat echt uit je eigen lichaam bestaat. Het sieraad ben jij dus zelf.

Waarom heb je voor dit ontwerp gekozen?

Het heeft een technische en een esthetische reden. Aan de ene kant is het geïnspireerd door de verschillende vormen die je onder water vindt, zoals koraal en de kieuwen van vissen, en aan de andere kant moest het zoveel mogelijk oppervlakte-contact met het water hebben, zodat er genoeg zuurstof doorheen kan komen.

Hoe werkt je kieuw precies?

De kieuw is een soort container van superhydrofobisch elastomeer, een materiaal dat geen water door kan laten, maar wel gassen als zuurstof. Als je, terwijl je onder water bent, de zuurstof uit de kieuw inademt via een masker, wordt er geregistreerd dat het zuurstoflevel in de kieuw lager wordt dan het niveau in het omringende water. Op dat moment komt het zuurstof uit het water door het materiaal de kieuw in.

Op dit moment geeft de kieuw nog niet genoeg zuurstof om voor mensen bruikbaar te zijn. Om dat voor elkaar te krijgen, zou ik een materiaal moeten creëren waar nog meer gas doorheen kan vloeien, en sneller. Wanneer ik dat voor elkaar heb gekregen kan ik nog niet beloven, maar ik blijf doorgaan met testen totdat ik het echt op menselijke schaal kan toepassen.

Wat voor reacties heb je er tot dusver op gekregen?

Van duikers bijvoorbeeld, die bij wijze van spreken meteen het water in willen duiken en hun fantasie meteen op hol laten slaan. Maar vanuit de fashionindustrie hoor ik een ander geluid. Daar zien ze het ontwerp meer als een wearable.